Dış ticaret dediğimizde akla hemen döviz, kazanç, kâr marjı gibi şeyler gelir. Peki ya karşılığında hiç para alınmayan, ürünün yurt dışına gönderildiği ama maddi bedel talep edilmeyen ihracat şekli olduğunu söylesem? Evet, kulağa biraz ters geliyor ama bu uygulamanın adı: bedelsiz ihracat.
Açıkçası ilk duyduğumda ben de “Bedelsizse neden yapılıyor ki?” diye sormuştum. Ama biraz derinleşince işin hiç de öyle rastgele olmadığını fark ettim.
İçindekiler →
Bedelsiz İhracatın Tanımı
En basit haliyle tanımlayalım:
Bedelsiz ihracat, yurtiçinde üretilen malın, herhangi bir döviz ya da TL karşılığı olmaksızın yurt dışına gönderilmesidir. Bu ihracat türünde para kazanılmaz; amaç başkadır.
Amaç ne mi?
Tanıtım yapmak
Ürün numunesi göndermek
Yurtdışındaki bir şubeye mal ulaştırmak
Garantili ürün değişimi yapmak
gibi gerekçelerle yapılır. Ticaretin “bedel” kısmı olmasa da işin ciddiyeti oldukça yüksektir. Devletin gözü bu işlemlerin üzerindedir ve beyan zorunluluğu vardır.
Bedelsiz İhracat Nerelerde Kullanılır?
Bedelsiz ihracat, özellikle aşağıdaki durumlarda karşımıza çıkar:
Ürün Tanıtımı ve Numune Gönderimi
Yeni bir pazara girmek isteyen şirketler, ürünlerinin kalitesini göstermek için bazen numune gönderir. Bu gönderim sırasında “bedelsiz” ibaresi geçer ve bu işlem resmî olarak beyan edilir.
Garantili Ürün Değişimi
Diyelim ki yurtdışına sattığınız ürün bozuldu. Müşterinizle garanti kapsamında ücretsiz değişim yapmanız gerekiyor. İşte o gönderim, bedelsiz ihracat kapsamında yapılır.
Yurt Dışı Şube veya Temsilciliklere Malzeme Gönderimi
Şirketlerin yurtdışı şubelerine gönderdiği broşür, promosyon malzemeleri, hatta bazı demirbaşlar bile bu kapsama girer.
İnsani Yardım ve Hibeler
Deprem, salgın ya da savaş gibi olağanüstü durumlarda devlet veya sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan mal yardımları da bedelsiz ihracat olarak işlem görür.
Bedelsiz İhracatın Hukuki Dayanağı
Bu ihracat şekli, Türk dış ticaret mevzuatında oldukça net şekilde tanımlanmıştır. Temel düzenlemeler şunlardır:
| Mevzuat / Kaynak | Açıklama |
|---|---|
| İhracat Yönetmeliği | Bedelsiz ihracata ilişkin genel çerçeveyi çizer. |
| Gümrük Genel Tebliğleri | Beyan şekli, belge zorunlulukları gibi detayları içerir. |
| Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Mevzuatı | KDV iadesi ve muhasebe kaydı yönünden önemlidir. |
Bedelsiz İhracatın Şartları
Eğer bir firma bu yöntemi kullanmak istiyorsa bazı belgeleri ve koşulları sağlamalıdır. Öne çıkanlar:
İhracatçı Birlikleri’ne kayıt
Gümrük beyannamesi düzenleme
“Bedelsiz” ibaresiyle birlikte ihracat izin yazısı (bazı durumlarda)
Eğer garanti kapsamında gönderim varsa önceki satışa ait belgelerin sunulması
Bedelsiz İhracatta KDV İadesi Olur mu?
Çok sık sorulan bir konu ve cevabı: evet, olabilir.
Eğer bedelsiz ihracat KDV’ye tabi bir teslimin devamıysa ve şartlar sağlanıyorsa, firmanın KDV iadesi alma hakkı doğabilir. Ancak bunun için çok dikkatli bir belge düzeni şart. Aksi hâlde iade talebi reddedilebilir.
Bedelsiz ihracat Sıkça Sorulan Sorular
Bedelsiz ihracat yapılırken fatura kesilir mi?
Evet, fatura düzenlenir ama üzerinde “bedelsizdir” ibaresi bulunur. Ticari fatura değil, çoğunlukla proforma fatura veya bilgi amaçlı fatura düzenlenir.
Bedelsiz ihracat için izin almak gerekir mi?
Bazı durumlarda evet. Özellikle savunma sanayi ürünleri, sağlık ekipmanları gibi hassas ürünlerde İhracat Genel Müdürlüğü’nden izin alınması gerekebilir.
Her ürün bedelsiz ihraç edilebilir mi?
Hayır. Bazı stratejik ürünler, yasaklı maddeler ya da kota kapsamındaki ürünler için bu uygulama mümkün olmayabilir.
Bedelsiz ihracat döviz kazandırıcı sayılır mı?
Normal ihracat kadar katkı sağlamasa da, tanıtım ve pazarlama açısından dolaylı döviz girdisi sağlayabileceği için dış ticaret stratejilerinde yer bulur.
Kapanış Notu
Bedelsiz ihracat, ilk bakışta kulağa “neden yapsınlar ki?” gibi gelse de aslında firmaların büyüme, tanıtım, garanti hizmeti gibi kritik süreçlerinde rol oynayan bir dış ticaret şeklidir. Paranın dönmediği bu alan, güvenin ve düzenin döndüğü bir alandır. Ürün bedava olabilir ama sürecin asla öyle olmadığını söylemek gerek. Her detay kayıt altında ve resmiyete tabidir.
