Özellik arz etmeyen ihracat, en basit haliyle, herhangi bir özel şart, izin veya rejime tabi olmadan yurt dışına mal satmaktır. Yani, ürettiğin veya ticaretini yaptığın bir ürünü, alıcısına doğrudan ve kesin olarak gönderiyorsan, büyük ihtimalle özellik arz etmeyen bir ihracat yapıyorsun demektir. Bu, dış ticaret dünyasına adım atan herkesin ilk öğrendiği ve en çok kullandığı yöntemdir. Gümrük işlemlerinde genellikle ‘1000’ rejim kodu ile anılan bu süreç, aslında standart ihracatın resmi adıdır. Karmaşık prosedürler veya geri getirme zorunluluğu olmadan, malın serbest dolaşıma girdiği en net satış biçimidir.
İçindekiler →
Özellik Arz Etmeyen İhracat Tam Olarak Ne Anlama Geliyor?
Bu ihracat türü, adından da anlaşılacağı gibi, kendine has bir “özelliği” olmayan ticari işlemleri kapsar. Herhangi bir devlet teşviki (Dahilde İşleme Rejimi gibi özel durumlar hariç), tamir, fuar veya geçici amaç gütmeyen, malın mülkiyetinin kesin olarak alıcıya devredildiği standart bir satıştır. Şöyle düşün: Yurt içindeki bir müşterine nasıl fatura kesip ürün gönderiyorsan, bunun yurt dışındaki bir alıcıya yapılmış ve gümrük süreçlerinden geçmiş halidir. Bu basitlik, onu dış ticarete yeni başlayanlar için en ideal başlangıç noktası yapar. İşlemler daha nettir, evrak işleri daha standarttır ve süreç daha öngörülebilirdir.
Peki, Bir İhracatın “Özellikli” Olması Ne Demek?
Konuyu daha iyi anlamak için madalyonun diğer yüzüne bakmakta fayda var. Bir ihracat işlemi, eğer aşağıdaki gibi durumlar içeriyorsa “özellikli” hale gelir ve farklı gümrük rejim kodları ile işlem görür:
| İhracat Türü | Açıklama |
|---|---|
| Geçici İhracat | Fuar, sergi veya montaj için geçici süreyle yurt dışına gönderilen ve geri getirilecek ürünler. |
| Tamir Amaçlı Gönderim (Hariçte İşleme) | Arızalanan bir makinenin tamir edilmek üzere yurt dışındaki üreticiye gönderilip geri getirilmesi. |
| Dahilde İşleme Rejimi (DİR) | Gümrük vergisi ödemeden getirilen hammaddelerle üretilen ürünlerin yurt dışına satılması. |
| Yardım Malzemeleri | Savaş veya doğal afet gibi durumlarda hibe yoluyla gönderilen insani yardım ürünleri. |
- Bu örneklerde gördüğün gibi, mal ya geri gelecektir ya da özel bir devlet desteği ile üretilmiştir. İşte “özellik arz etmeyen ihracat” bu senaryoların hiçbirine girmez. Tamamen ticari, net ve kesin bir satıştır.
Adım Adım Özellik Arz Etmeyen İhracat Süreci
Yurt dışına standart bir satış yapmak gözünü korkutmasın. Süreci adımlara böldüğümüzde her şey daha yönetilebilir hale gelir. İşte izlemen gereken temel yol haritası:
Adım 1: Müşterini Bul ve Anlaş
Her şeyden önce, ürününü satacağın bir alıcı bulmalı ve satış koşullarında (fiyat, miktar, teslimat şekli, ödeme yöntemi) anlaşmalısın. Bu aşamada proforma fatura hazırlayarak alıcıya göndermen, süreci resmiyete dökmenin ilk adımıdır. Unutma, başarılı bir ihracat doğru pazar ve doğru müşteriyle başlar. Bu aşamada farklı pazar giriş stratejileri hakkında bilgi sahibi olmak sana büyük avantaj sağlayacaktır.
Adım 2: Bir Gümrük Müşaviri ile Anlaş
Türkiye’de ihracat işlemleri, gümrük müşavirleri aracılığıyla yürütülür. Gümrük müşaviri, senin adına gümrük beyannamesini düzenler, gerekli izinleri takip eder ve tüm gümrük sürecini yönetir. Güvenilir ve deneyimli bir müşavir, seni olası hatalardan ve zaman kaybından korur. Bu seçimi yaparken aceleci davranma, referansları kontrol et.
Adım 3: Gerekli Belgeleri Hazırla
Özellik arz etmeyen ihracat için genellikle standart bir belge seti istenir. Gümrük müşavirin bu konuda seni yönlendirecektir ama temel olarak hazırlaman gerekenler şunlardır:
- Ticari Fatura (Commercial Invoice): Malın cinsini, miktarını, birim fiyatını ve toplam bedelini gösteren resmi satış belgesi.
- Çeki Listesi (Packing List): Kolilerin veya paketlerin içinde hangi ürünlerden kaç adet olduğunu, ağırlıklarını ve boyutlarını detaylandıran liste.
- Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin): Ürünün hangi ülkede üretildiğini gösteren belgedir. Bazı ülkeler ve bazı ürünler için zorunludur.
- Dolaşım Belgeleri (A.TR, EUR.1 vb.): Türkiye’nin ticaret anlaşması olan ülkelere yapılan ihracatlarda, alıcının gümrük vergisi indiriminden yararlanmasını sağlayan belgelerdir.
- Nakliye Belgeleri: Taşıma şekline göre konşimento (deniz yolu), CMR (kara yolu) veya AWB (hava yolu) belgesi.
disticaretkursu.pro ekibi olarak gözlemlediğimiz en yaygın hatalardan biri, bu belgelerdeki küçük eksiklikler veya tutarsızlıklardır. Fatura ile çeki listesindeki bilgilerin birebir aynı olduğundan emin olmalısın.
Adım 4: Gümrük Beyannamesinin Düzenlenmesi
Bu adımı gümrük müşavirin üstlenir. Elindeki belgelerle elektronik ortamda Gümrük Beyannamesi’ni oluşturur. Özellik arz etmeyen ihracat için beyannamenin rejim kodu kutucuğuna “1000” yazılır. Bu kod, gümrük idaresine bu işlemin “kesin satış” olduğunu anlatır. Beyanname tescil edildikten sonra ürünlerin fiziki kontrolü (kırmızı hat) veya sadece evrak kontrolü (sarı hat) yapılabilir. Herhangi bir sorun yoksa beyanname onaylanır ve ürünlerin yurt dışına çıkışına izin verilir (yeşil hat).
Adım 5: Malın Yüklenmesi ve Gönderilmesi
Beyanname işlemleri tamamlandıktan sonra, anlaştığın nakliye firması ürünleri teslim alır ve alıcıya doğru yola çıkarır. Nakliye süreci tamamlandığında ve mal alıcıya ulaştığında, ödeme şekline göre paranı tahsil edersin. İhracat beyannamesi kapatıldıktan sonra, bu satış üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi’ni (KDV) iade olarak talep etme hakkın doğar.
Sık Karşılaşılan Durumlar ve Pratik Çözümler (Deneyimden Notlar)
Teori her zaman pratiğe uymaz. Sahada karşılaşabileceğin bazı durumlar ve aklında tutman gerekenler şunlar:
- GTİP Kodu Karmaşası: Ürünün Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) kodunun doğru tespit edilmesi kritik öneme sahiptir. Yanlış bir GTİP, yanlış vergilendirme veya gereksiz prosedürlere yol açabilir. Gümrük müşavirinle bu konuyu detaylıca görüşmelisin.
- Ödeme Yöntemleri: Özellikle ilk kez çalıştığın bir müşteriyle peşin (cash in advance) veya akreditifli (Letter of Credit – L/C) gibi güvenli ödeme yöntemlerini tercih etmen riskini azaltır.
- KDV İadesi Süreci: İhracat KDV’siz bir işlemdir. Bu nedenle, ürün için daha önce ödediğin KDV’leri devletten geri alabilirsin. Bu süreci mali müşavirinle birlikte takip etmen gerekir. Beyannamenin kapanmasını beklemeden süreci başlatabilirsin.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Konuyla ilgili akıllara en çok takılan soruları ve net cevaplarını senin için bir araya getirdik.
Özellik arz etmeyen ihracat ile normal ihracat aynı şey mi?
Evet, tamamen aynı şey. “Özellik arz etmeyen ihracat”, gümrük mevzuatındaki teknik bir terimdir ve günlük dilde kullandığımız “normal” veya “standart” ihracatı ifade eder. Kesin satış anlamına gelir.
Bu ihracat türü için hangi gümrük rejim kodu kullanılır?
Genellikle “1000” kodu kullanılır. Gümrük beyannamesinde bu kodun belirtilmesi, işlemin herhangi bir özel duruma (tamir, geçici kabul, dahilde işleme vb.) tabi olmayan kesin bir satış olduğunu gösterir.
Özellik arz etmeyen ihracatta KDV iadesi alabilir miyim?
Kesinlikle evet. İhracat teslimleri KDV’den istisnadır. Bu nedenle, bu ihracatı gerçekleştirmek için yüklendiğin KDV’yi, ilgili yasal prosedürleri takip ederek vergi dairesinden iade olarak talep edebilirsin.
Her ürün özellik arz etmeyen ihracat kapsamında satılabilir mi?
Genel olarak evet. Ancak bazı ürünler (askeri malzemeler, stratejik ürünler, kimyasallar vb.) ihracat için özel izinlere, lisanslara veya kontrollere tabi olabilir. Ürünün bu tür bir kısıtlamaya sahip olup olmadığını önceden araştırmalısın.
Bu işlemi yaparken en çok neye dikkat etmeliyim?
İki şeye çok dikkat etmelisin: Birincisi, evrakların (fatura, çeki listesi, konşimento vb.) birbiriyle tutarlı ve hatasız olması. İkincisi ise ürünün GTİP kodunun doğru belirlenmesi. Bu iki temel unsuru doğru yaptığında süreç çok daha sorunsuz ilerler.
Peki, Şimdi Ne Yapmalısın?
Artık özellik arz etmeyen ihracatın ne olduğunu, hangi adımlardan oluştuğunu ve nelere dikkat etmen gerektiğini biliyorsun. Gördüğün gibi bu, dış ticaretin en temel yapı taşıdır. Eğer yurt dışına ürün satmayı düşünüyorsan, başlayacağın yer burasıdır. Süreci basitleştirmek için güvenilir bir gümrük müşaviri ve nakliyeci ile çalışmak, ilk adımlarını çok daha sağlam atmanı sağlayacaktır. Unutma, her büyük ihracatçı bu basit adımla yola çıktı.
